ORP Generał Haller i bliźniacza jednostka ORP Komendant Piłsudski to polskie kanonierki z okresu międzywojennego. Zbudowane zostały w Finlandii na zamówienie rosyjskiej carskiej marynarki wojennej. Carska flota bałtycka, borykała się z problemem w postaci niedoboru małych jednostek eskortowych. W 1916 roku w fińskich stoczniach zostało złożone zamówienie na 12 okrętów. Część z nich miała wybudować stocznia Chrichton AB w Åbo należąca wówczas do Carkiej Rosji, gdzie okręty te klasyfikowano jako storożewyje korabli, czyli dozorowce. Budowę okrętu oznaczonego numerem stoczniowym 648 rozpoczęto 24 stycznia 1917 roku pod numerem zamówienia 2091. Wodowanie nastąpiło w 1918 roku, a ukończenie budowy w 1919 roku. Nowo budowana kanonierka w Rosyjskiej Flocie miała pełnić służbę pod nazwą „Wodoriez” (ros. – brzytwodziób). Wybuch rewolucji październikowej w Rosji oraz uzyskanie przez Finlandię niepodległości, sprawuły, że do przejęcia kanonierki przez Rosję nie doszło, a została ona przejęta przez władze stoczni. Ponieważ marynarka fińska nie potrzebowała wtedy okrętów tej klasy, kanonierki wystawiono na sprzedaż.

W tym czasie Kierownictwo Departamentu dla Spraw Morskich na czele z kontradmirałem Kazimierzem Porębskim pilnie poszukiwało okrętów dla nowo utworzonej Polskiej Floty Wojennej. W dniu 29 marca 1920 roku do Finlandii delegowano mjr. Aleksandra Cwalinę oraz kpt. mar. inż. Bolesława Białopiotrowicza. 14 kwietnia 1920 roku spotkali się oni z dyrektorem stoczni Crichton i otrzymali propozycję zakupu dwóch kanonierek, określanych wtedy jako lekkie krążowniki. W celu obejrzenia okrętów oraz uzyskania rysunków i oferty, następnego dnia kpt Białopiotrowicz wyjechał do Åbo. Po uzyskaniu oferty Departament dla Spraw Morskich 6 października wysłał do Finlandii kpt. mar. Mieczysława Bereśniewicza i ponownie kpt. Białopiotrowicza. Celem wyjazdu był zakup obu okrętów, dla których. zaproponowano tymczasowe nazwy „Kondor” („Łuń”) i „Berkut” („Wodoriez”). Nieoficjalnie nazywano je „kondorami”. Decyzją Ministra Spraw Wojskowych z dnia 18 października 1920 roku zatwierdzono oficjalną nazwę dla okrętu „Wodoriez”. Nazwano go ORP Generał Haller na cześć gen. Józefa Hallera. Umowę na zakup okrętu podpisana została w dniu 23 października 1920 roku. Za zakup okrętu zapłacono 2 590 954 marek fińskich. Cena nie obejmowała zakupu wyposażenia dla okrętu w postaci logów mechanicznych, dalmierzy artyleryjskich i sond, za które dla obu okrętów zapłacono dodatkowo 95 360 marek fińskich. W niedzielę 17 kwietnia 1921 roku o godzinie 14:00 podniesiono na „Wodoriez” banderę i oficjalnie nadano mu nazwę ORP Generał Haller. Komendantem okrętu (jak w tym czasie określano dowódców) mianowano kmdr. ppor. Bereśniewicza, starszym oficerem został kpt. mar. Tadeusz Podajzd-Morgenstern późniejszy dowódca niszczyciela ORP Wicher, a funkcję młodszego oficera pełnił por. mar. Heliodor Laskowski, który załynął jako twórca Baterii cyplowej w Helu. Następnego dnia okręt wyruszył wzdłuż wybrzeży szwedzkich do Gdańska. W trakcie rejsu pojawiła się woda w kadłubie, więc zawinięto do szwedzkiego portu Nynäshamm, usuwanie usterek miało miejsce od 19 do 20 kwietnia, a w dniu 22 kwietnia 1920r. okręt zawinął do Gdańska. Został odebrany w czerwcu przez komisję powołaną przez szefa DSM której przewodniczył kmdr por. inż. Marian Sasinowski.

 

Wraz z bliźniaczym ORP Komendant Piłsudski, ORP Generał Haller utworzyły Grupę Kanonierek i wraz z Grupą Trałowców, w skład której wchodziły trałowce typu FM, utworzyły Dywizjon Ćwiczebny. Pierwszym dowódcą okrętu mianowany został 20 kwietnia 1921 roku kmdr ppor. Adam Mohuczy. Funkcję tę pełnił do maja, kiedy to zastąpił go kmdr ppor. Mieczysław Bereśniewicz. W początkowym okresie służby obie kanonierki pełniły funkcję okrętów reprezentacyjnych i zajmowały się szkoleniem załóg. Odbyły również kilak podróży zagranicznych. W pierwszą z nich do Kłajpedy ORP „Generał Haller” wyruszył 15 czerwca 1921 roku. za słuchaczami Tymczasowego Kursu Instruktorskiego dla Oficerów na pokładzie. Zimą 1921 roku celem podróży była Ryga, a na początku 1922 roku miał miejsce rejs wzdłuż wybrzeży szwedzkich, bez wchodzenia do portów. W październiku 1922 roku odbyła się pierwsza oficjalna wizyta polskich okrętów w portach Finlandii i Estonii. W dniu 29 kwietnia 1923 roku OPR „Generał Haller” wziął udział w uroczystym otwarciu tymczasowej przystani w Gdyni. Od 16 października 1924 roku do wiosny 1925 roku okręt przeniesiono do rezerwy i prawdopodobnie w tym czasie przebudowano sterówkę oraz przezbrojono okret. W czerwcu 1925 roku kanonierki złożyły wizytę w Tallinnie i Lipawie. Rok później odwiedziły Szwecję, Danię, Łotwę i Estonię, natomiast w 1927 roku Kopenhagę. W 1928 roku dokonano drobnych modyfikacji w rufowych komorach amunicyjnych. W dniu 1 kwietnia 1930 roku ORP „Generał Haller” został włączony do Dywizjonu Minowców, co wiązało się z nowym podziałem jednostek pływających floty. Sformułowano bowiem wtedy zadania dla jednostek pływających w przypadku zajęcia przez Polskę Wolnego Miasta Gdańska. Kanonierki wraz z trałowcami miały wpłynąć na Wisłę i wspierać działania wojsk lądowych, piechoty i kawalerii. 12 stycznia 1932 roku okręt został przydzielony do Grupy Okrętów Podwodnych. Ciekawym epizodem w służbie kanonierki w tym charakterze było asystowanie okrętowi podwodnemu ORP „Żbik” podczas pierwszego zanurzenia na głębokość 19 metrów. Z uwagi na wycofanie ze służby trałowców typu FM rozwiązano Dywizjon Minowców a z dniem 27 września 1932 roku ORP „Generał Haller” został podporządkowany Komendzie Portu Wojennego w Gdyni, od 24 września 1932 roku do 1 kwietnia 1933 roku, okręt przeniesiono do II rezerwy i przeprowadzono generalny remont z wymianą kotłów oraz zdjęciem i wyremontowaniem nadbudówkę. Wtedy też rozważano zmianę nazw kanonierek na „Zabijaka” oraz „Zawadiaka”, pozostawiono jednak tradycyjne nazwy. W okresie od 15 września 1935 roku do 1 lipca 1936 roku okręt przeszedł kolejny kapitalny remont, przeprowadzony w WPMW w Gdyni. Zdjęto wtedy rufowy maszt oraz wymieniono drewniane pokrycie pokładów. W dniu 20 stycznia 1936 roku w związku z wejściem do służby nowoczesnych minowców klasy Jaskółka, reaktywowano Dywizjon Minowców. W jego skład weszły również obie kanonierki, które pełniły funkcje szkoleniowe. W sierpniu 1936 roku Dywizjon złożył wizytę w Visby oraz Karlskronie, zaś w dniach 15 - 21 września odbył się rejs na Zatokę Fińską i Ryską.

 

 

Na krótko przed wybuchem wojny, dnia 24 sierpnia 1939 roku obie kanonierki włączono do Dywizjonu Minowców, zaś w dniu 1 września 1939 roku okręt podporządkowano Morskiej Obronie Wybrzeża. W tym czasie dowódca ORP Generał Haller był kpt. mar. Stanisław Mieszkowski. W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku okręt patrolował Zatokę Gdańską na linii Gdynia – Hel. Nad ranem wszedł do bazy w Oksywiu i tam zastał go wybuch wojny. Okręt uczestniczył w odpieraniu niemieckiego nalotu na port i odniósł lekkie uszkodzenia od odłamków i pocisków karabinów maszynowych. Zginęło wtedy dwóch marynarzy z jego załogi. Po południu ORP „Generał Haller” wyszedł w morze wraz z trzonem polskiej floty. Okręty płynęły w kierunku Helu, w celu przeprowadzenia operacji Rurka - zaminowania wód Zatoki Gdańskiej. Na wodach Zatoki Puckiej polskie okręty zostały zaatakowane przez niemieckie bombowce nurkujące, doszło do pierwszej w historii wojen bitwy powietrzno – morskiej, która do historii przeszła jako Bitwa koło Helu, lub Bitwa na wodach Zatoki Gdańskiej. Kanonierka pomimo słabego uzbrojenia przeciwlotniczego, aktywnie uczestniczyła w odpieraniu ataków skoncentrowanych na największych polskich jednostkach – stawiaczy min ORP Gryf i niszczycielu ORP Wicher. Wskutek wybuchów bomb okręt doznał uszkodzenia przewodu parowego maszynki sterowej.

W nocy z 1 na 2 września ORP „Generał Haller” znajdował się na morzu w pobliżu Jastarni, zaś w dzień patrolował rejon Hel – Mechelinki. Około godziny 16:00 obie kanonierki weszły do portu rybackiego na Helu. Z uwagi na ich małą prędkość i niewielką wartość bojową, na obu okrętach wygaszono kotły, a następnie zdjęto uzbrojenie które wzmocniło pozycje lądowe. Załogi zaś zeszły na ląd, wzmacniając lądową obronę Półwyspu. W dniu 3 września ok. godz. 16:00 na Hel miał miejsce nalot niemieckich wodnosamolotów z 3 eskadry wielozadaniowej z dywizjonu lotnictwa przybrzeżnego, w jego wyniku ORP „Generał Haller” został uszkodzony bliskim wybuchem bomby, który zerwał część poszycia kadłuba. Okręt zatonął w dniu 6 września 1939r. po kolejnym niemieckim nalocie. Wrak następnie został podniesiony przez Niemców, lecz z uwagi na liczne uszkodzenia, między innymi. popękane fundamenty maszyn, remont jego był nieopłacalny i został on pocięty na złom, najprawdopodobniej w Gdańsku.

 

Podstawę budowy modelu stanowiły przeskalowane do skali 1/72 plany autorstwa Janusza Olesia opublikowane w numerze 3/1999 Wydawnictwa MODELIK ze Szczecina. Model w całości wykonany został z polistyrenu o różnych grubościach, szkielet dodatkowo posiada wypełnienie z pianki budowlanej. Podczas budowy wykorzystane zostały techniki typowe dla modelarstwa kartonowego, jak i plastikowego, zaś materiały użyte do budowy to praktycznie wszystko co można znaleźć w przeciętnym, domowym warsztacie modelarskim, a więc karton, papier, plastik, żywica, blacha, drut itp. Ponadto do wykonania dział 75mm wykorzystano aluminiowe lufy firmy ARMO, zaś drobne detale wyposażenia pokładowego uzupełnione zostały o fototrawione elementy firmy ABER, Model stanowi własność Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu.